Dieta a rozwój próchnicy

Węglowodany zawarte są w: słodyczach, ciastach, kruchych ciastkach, słodkim białym pieczywie, maśle orzechowym, krakersach, chrupkach ziemniaczanych, chipsach, słodkich płatkach śniadaniowych, owocach (świeżych i suszonych) oraz sokach owocowych, które często wzbogacane są dodatkowymi substancjami słodzącymi. Związki ten rozkładane są przez enzymy bakteryjne do monocukrów, które w metabolizmie bakteryjnym przyczyniają się do rozwoju próchnicy.

Największy wpływ na rozwój próchnicy ma częstotliwość spożywania produktów bogatych w cukry, szczególnie tych o lepkiej konsystencji (chrupki, płatki kukurydziane, cukierki typu toffi, lizaki). Substancje te utrzymują się dłużej na powierzchni zębów, co powoduje ich łatwiejsze przekształcenie w kwasy przez bakterie płytki nazębnej.

Wpływ odżywiania na ilość ubytków jest szczególnie istotny u małych dzieci. Poprzez odpowiednie sterowanie dietą dziecka, rodzic może wpłynąć na zwiększenie odporności na próchnicę, a także na nabranie odpowiednich nawyków żywieniowych.

W codziennej praktyce lekarskiej często spotykamy się z pytaniem: dlaczego, mimo regularnego mycia zębów, moje dziecko ma ubytki? Odpowiedź na to jest prosta — wszystko zależy od trybu żywienia dziecka! Nieodpowiednia, bogata w cukry dieta, może odgrywać znaczącą rolę w rozwoju próchnicy zębów. Produkty zawierające duże ilości węglowodanów, szczególnie węglowodanów prostych, takich jak glukoza i fruktoza, stają się pożywką dla bakterii zasiedlających jamę ustną, a także drobnoustrojów tworzących płytkę nazębną.

Przez mniej więcej pół godziny po jedzeniu, bakterie powodujące próchnicę wykorzystują węglowodany do produkcji kwasów. Obniża to poziom pH płytki nazębnej, sprzyja rozwojowi drobnoustrojów i prowadzi do próchnicy zębów, która w pierwszym etapie rozpoznawana jest jako odwapnienie szkliwa.

Planując dietę dla swojego dziecka, pamiętaj:

w okresie niemowlęcym nie należy podawać dziecku smoczków z cukrem czy miodem, ponieważ czynnik próchnicotwórczy przez długi czas działa na słabo zmineralizowane tkanki zęba, prowadząc do katastrofalnych skutków,
nie należy nadmiernie słodzić potraw i napojów — nie można przyzwyczajać dziecka do słodyczy,
szczególnie w okresie przedszkolnym należy zwróć uwagę na konsystencję serwowanych pokarmów — posiłki muszą być przygotowywane tak, aby zmusić dziecko do dokładnego żucia (surowe owoce i jarzyny, dzięki włóknistej budowie, przyczyniają się do oczyszczania zębów, a pełnoziarniste pieczywo, dzięki zawartości celulozy, zapobiega przyleganiu resztek pokarmowych do powierzchni zębów),
należy starać się, aby słodycze nie znajdywały się w zasięgu rąk dziecka; szczególnie niebezpieczne dla zębów jest spożywanie pokarmów kleistych, gęstych (chrupek, płatków kukurydzianych, chipsów), które przyklejając się do zębów, dłużej kontaktują się z ich powierzchnią, a tym samym powodują szybszy rozwój próchnicy,
nie wolno pozwalać dziecku jeść przed snem; spożycie nawet niewielkiej ilości pokarmu przed snem sprzyja rozwojowi próchnicy — jeżeli po umyciu zębów maluch ponownie zjada posiłek wskazane jest powtórne szczotkowanie,
zdrowsze jest jedzenie słodyczy zaraz po posiłku głównym (np. jako deser po obiedzie), a także jednorazowo w większej ilości, niż mało i często; lepiej dać dziecku pół czekolady na raz, niż kawałek co godzinę; podobnie jest z napojem gazowanym — lepiej, by dziecko wypiło go w całości, niż sączyło przez całe popołudnie,
zamiast ciastek, cukierków i czekolad, jako przekąski należy podawać owoce, jarzyny, sery i serki,
nie należy podawać dziecku dużej ilości pokarmów kwaśnych — dotyczy to szczególnie soków owocowych (zwłaszcza grapefruitowego, jabłkowego, pomarańczowego), które poprzez swoje niskie pH odwapniają szkliwo zębów; zalecane jest zastąpienie soków wodą oraz podawanie niesłodzonych herbatek owocowych,
należy ograniczyć dziecku podjadanie między posiłkami głównymi — częste jedzenie obniża pH w jamie ustnej, co sprzyja demineralizacji szkliwa; zalecane jest, aby wprowadzić zasadę spożywania słodyczy tylko w jeden wybrany dzień tygodnia,
w nocy i po umyciu zębów wieczorem należy podawać dziecku wyłącznie wodę.

Bibliografia:
M. Szpringer-Nodzak, M. Wochn-Sobańska, Stomatologia wieku rozwojowego.
D. Piątowska, Zarys kariologii.